H γέννηση του θεσμού
Στις 2 Μαρτίου 1955, στη Γενική Συνέλευση της UEFA στη Βιέννη, η συζήτηση για το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα κόλλησε στον τρόπο διεξαγωγής. Ένα χρόνο αργότερα, στο κογκρέσο της Λισαβόνας (6-8 Ιουνίου 1956), παρότι 14 από τις 31 χώρες-μέλη είναι αντίθετες στην ιδέα του Euro, συστήνεται «Επιτροπή Μελέτης ενός Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος».
Η 28η Ιουνίου 1957 εξελίχθηκε σε ημερομηνία-σταθμό. Δύο χρόνια μετά το θάνατο του πιο θερμού υποστηρικτή της ιδέας του Euro, Ανρί Ντελονέ, το κογκρέσο της UEFA στην Κοπεγχάγη ανάβει -με 14 θετικές, 7 αρνητικές ψήφους και 5 αποχές- το πράσινο φως για τη θεσμοθέτηση του «Ευρωπαϊκού Κυπέλλου Εθνών».
Επειδή ως τις 15 Φεβρουαρίου 1958 μόλις 15 χώρες είχαν δηλώσει συμμετοχή για τη διοργάνωση η προθεσμία μετατέθηκε για τις 4 Ιουνίου (κογκρέσο της UΕFA στη Στοκχόλμη) και ήταν αποφασισμένο πως, αν ο αριθμός των συμμετοχών δεν ανερχόταν τουλάχιστον σε 16, η διοργάνωση θα ματαιωνόταν. Γερμανία, Αγγλία, Ιταλία, Αυστρία, Ουαλία, Σκοτία., Β. Ιρλανδία και Ελβετία επέμειναν στην αρχική άρνησή τους, ωστόσο με 17 δηλώσεις συμμετοχής ο απαραίτητος αριθμός συμπληρώθηκε, η διοργάνωση ονομάζεται «Κύπελλο Ανρί Ντελονέ» και γίνεται η κλήρωση της φάσης των 16 και των οκτώ. Για τη διοργάνωση της τελικής φάσης βάζουν υποψηφιότητα Γαλλία και Ισπανία και η τελική απόφαση, αν αμφότερες κατάφερναν να προκριθούν στην τελική φάση, θα λαμβανόταν τον Μάιο του 1960 στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 60χρονα της γερμανικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας.
Το πρώτο παιχνίδι.
Προκειμένου στην κληρωτίδα να μπουν 16 χώρες, αποφασίστηκε να διεξαχθεί ένα πρόωρο νοκ άουτ, στο οποίο τέθηκαν αντιμέτωπες Ιρλανδία και Τσεχοσλοβακία. Επιπροσθέτως αποφασίστηκε ότι στη φάση των 16, ο νικητής του πρώτου ζευγαριού θα αντιμετώπιζε εκείνον του δεύτερου, ο νικητής του τρίτου εκείνον του τέταρτου κ.ο.κ., ώστε κάθε ομάδα να ήξερε τι την περιμένει στην προημιτελική φάση.
Επηρεασμένη από το σοκ του πρόωρου αποκλεισμού της στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1958 από τη Β. Ιρλανδία η Τσεχοσλοβακία ηττήθηκε στις 5 Απριλίου 1959 στο Δουβλίνο από το ΕΪΡΕ με 2-0, ωστόσο στον επαναληπτικό της Μπρατισλάβας θριάμβευσε 4-0 και πήρε το εισιτήριο για τη φάση των 16.
Η χρονικά δεύτερη αναμέτρηση ήταν η συντριβή της Ελλάδας στο «Παρκ ντε Πρενς» στο Παρίσι από τη Γαλλία με 7-1 (σ.σ. το τέρμα για τη γαλανόλευκη σημείωσε ο επιθετικός του Ολυμπιακού Πειραιώς, Ηλίας Υφαντής).
Ελέω δικτάτορα Φράνκο η Ισπανία δεν έλαβε μέρος στην προημιτελική φάση του Euro
Ψυχρός Πόλεμος
Στα προημιτελικά το πιο ενδιαφέρον ζευγάρι ήταν αυτό της Ισπανίας με τη Σοβιετική Ένωση. Ενθυμούμενος ότι σοβιετικές ταξιαρχίες είχαν συνδράμει τους αντιπάλους του στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου ο δικτάτορας Φράνκο απαγόρευσε στην εθνική ομάδα (σ.σ. ευρισκόταν καθ’ οδόν για το αεροδρόμιο) να μεταβεί στη Μόσχα για το πρώτο παιχνίδι.
Όταν ο πρόεδρος της εγχώριας ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας απέτυχε να τον μεταπείσει, ο γραμματέας της UEFA, Πιερ Ντολονέ (σ.σ. γιος του Ανρί), πρότεινε να διεξαχθούν οι αγώνες σε ουδέτερο έδαφος. Ο Φράνκο το αποδέχθηκε, όχι όμως και οι Σοβιετικοί, που γνώριζαν ότι σε περίπτωση ματαίωσης η ευθύνη θα βάραινε την Ισπανία κι εκείνοι θα προκρίνονταν άνευ αγώνα. Όπερ και εγένετο, με αποτέλεσμα η Ισπανία να χάσει τη δυνατότητα διοργάνωσης του παρθενικού Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος και να πληρώσει πρόστιμο.
Πρώτη πρωταθλήτρια Ευρώπης η Σοβιετική Ένωση
Η τελική φάση διεξήχθη στη Γαλλία και φιλοξενήθηκε σε Παρίσι και Μασσαλία, όπου εκτός από κατάλληλα γήπεδα («Παρκ ντε Πρενς» και «Βελοντρόμ» αντιστοίχως) υπήρχαν και οι απαραίτητες υποδομές. Ατυχώς για τη διοργάνωση Γαλλία (Φοντέν, Κοπά, Πιαντόνι, Κελμπέλ, Ρεμετέ), ΕΣΣΔ (Κεσάρεφ) και Τσεχοσλοβακία (Στάχο) στερήθηκαν βασικότατες μονάδες τους, ενώ η Γιουγκοσλαβία ευρισκόταν προ της ανανέωσης της επιτυχημένης εθνικής του 1950 και έστειλε μια υποσχόμενη μεν, αλλά άπειρη ομάδα.
Και οι δύο ημιτελικοί διεξήχθησαν σε μισοάδεια γήπεδα: στο «Παρκ ντε Πρενς» η Γαλλία προηγήθηκε 3-1 και 4-2, αλλά ηττήθηκε 5-4 από τη Γιουγκοσλαβία, ενώ στο Βελοντρόμ» η ΕΣΣΔ επικράτησε 3-0 της Τσεχοσλοβακίας, η οποία στο μικρό τελικό -ενώπιον ούτε 10.000 θεατών- η Τσεχοσλοβακία επιβλήθηκε 2-0 της Γαλλίας.
Ο μεγάλος τελικός (σ.σ. το παρθενικό ποδοσφαιρικό παιχνίδι υπό το φως των προβολέων) διεξήχθη σε βροχερό, σχεδόν φθινοπωρινό κλίμα, σε βαρύ αγωνιστικό χώρο και παρουσία μόλις 17.966 θεατών. Οι Γιουγκοσλάβοι πήγαν στην ανάπαυλα με το δίκαιο 1-0 (43’ Γκάλιτς), όμως οι Σοβιετικοί ισοφάρισαν με το ξεκίνημα της επανάληψης (49’ Μετρεβέλι) και με χρυσό σκόρερ στην παράταση τον Πονεντιέλνικ (113’) αναδείχθηκαν στην πρώτη πρωταθλήτρια Ευρώπης.
ΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ
ΠΡΟΩΡΟ ΝΟΚ ΑΟΥΤ
05.04.1959 ΕΪΡΕ-Τσεχοσλοβακία 2-0
10.05.1959 Τσεχοσλοβακία-ΕΪΡΕ 4-0
ΦΑΣΗ ΤΩΝ 16
28.09.1958 ΕΣΣΔ – Ουγγαρία 3-1
27.09.1959 Ουγγαρία – ΕΣΣΔ 0-1
28.06.1959 Πολωνία – Ισπανία 2-4
14.10.1959 Ισπανία – Πολωνία 3-0
23.09.1959 Δανία – Τσεχοσλοβακία 2-2
18.10.1959 Τσεχοσλοβακία – Δανία 5-1
02.11.1958 Ρουμανία – Τουρκία 3-0
29.04.1959 Τουρκία – Ρουμανία 2-0
01.10.1958 Γαλλία – Ελλάδα 7-1
03.12.1958 Ελλάδα – Γαλλία 1-1
20.05.1959 Νορβηγία – Αυστρία 0-1
23.09.1959 Αυστρία – Νορβηγία 5-2
21.06.1959 Αν. Γερμανία – Πορτογαλία 0-2
28.06.1959 Πορτογαλία – Αν. Γερμανία 3-2
31.05.1959 Γιουγκοσλαβία – Βουλγαρία 2-0
25.10.1959 Βουλγαρία – Γιουγκοσλαβία 1-1
ΠΡΟΗΜΙΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ
13.12.1959 Γαλλία – Αυστρία 5-2
17.03.1960 Αυστρία – Γαλλία 2-4
22.05.1960 Ρουμανία – Τσεχοσλοβακία 0-2
29.05.1960 Τσεχοσλοβακία – Ρουμανία 3-0
08.05.1960 Πορτογαλία – Γιουγκοσλαβία 2-1
22.05.1960 Γιουγκοσλαβία – Πορτογαλία 5-1
ΗΜΙΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ
06.07.1960 Γαλλία – Γιουγκοσλαβία 4-5
06.07.1960 ΕΣΣΔ – Τσεχοσλοβακία 3-0
ΜΙΚΡΟΣ ΤΕΛΙΚΟΣ
09.07.1960 Γαλλία – Τσεχοσλοβακία 0-2
ΤΕΛΙΚΟΣ
10.07.1960 ΕΣΣΔ – Γιουγκοσλαβία 2-1 (παρ.)
ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΕΛΑΒΑΝ ΜΕΡΟΣ
1.Γαλλία
2.Γιουγκοσλαβία
3.ΕΣΣΔ
4.Τσεχοσλοβακία
————————-
5. Αν. Γερμανία
6. Αυστρία
7. Βουλγαρία
8. Δανία
9. Ελλάδα
10. Ιρλανδία
11. Ισπανία
12. Νορβηγία
13. Ουγγαρία
14. Πολωνία
15. Πορτογαλία
16. Ρουμανία
17. Τουρκία
THE EURO STORY
Αξιοπρόσεκτο Νο1: Ο τελικός της παρθενικής διοργάνωσης κρίθηκε στο 113’ από μια κεφαλιά του μοναδικού παίκτη των Σοβιετικών που αγωνιζόταν σε ομάδα β’ κατηγορίας.
Αξιοπρόσεκτο Νο2: το νικητήριο τέρμα επετεύχθη από έναν ποδοσφαιριστή, του οποίου το όνομα (Βίκτορ) σημαίνει νικητής.
Αξιοπρόσεκτο Νο3: δεδομένου ότι το παιχνίδι στο Παρίσι είχε ξεκινήσει στις 21:30, το χρυσό γκολ σημειώθηκε μετά τα μεσάνυχτα, δηλαδή ξημερώματα Δευτέρας, από έναν παίκτη, του οποίου το επώνυμο (Πονεντιέλνικ) σημαίνει -στα ρώσικα- Δευτέρα! Όταν η ποδοσφαιρική μοίρα έχει κέφια…
ΕΝΔΕΚΑΔΕΣ ΤΕΛΙΚΟΥ
ΕΣΣΔ (3-2-5): Γιασίν – Τσόκελι, Μασλιόνκιν, Κρουτίκοφ – Βοΐνοφ, Νέτο – Μετρεβέλι, Ιβάνοφ, Πονεντιέλνικ, Μπουμπούκιν, Μέσκι.
ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ (4-2-4): Βίντινιτς – Ντούρκοβιτς, Μιλαντίνοβιτς, Ζάνετιτς, Γιουσούφι – Μάτους, Πέρουσιτς – Σεκούλαρατς, Γέρκοβιτς, Γκάλιτς, Κόστιτς.
Ε.Σ.Σ.Δ. – ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ 2-1 παρ. ( 49΄Μετρεβέλι , 113΄Πονεντιέλνικ – 43΄Γκάλιτς ).
